TOMRA Recycling Sorting, Norveç merkezli TOMRA Group çatısı altında faaliyet gösteren ve geri dönüÅŸüm sektöründe öncülük ediyor. TOMRA Recycling Sorting GeliÅŸen Pazarlar Metal Segmenti Satış Müdürü Oral Çimsöken ile ÅŸirketin geliÅŸen pazarlar üzerindeki stratejilerini, hedeflerini, Türkiye’de alüminyum geri dönüÅŸümünün durumunu,sektöre sundukları ürün ve hizmetleri konuÅŸtuk.

MM- TOMRA Recycling Sorting hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz? 
TOMRA Recycling Sorting olarak Norveç merkezli TOMRA Group çatısı altında 100’den fazla ülkede faaliyetlerimize devam ediyoruz. Sensör bazlı ayıklama çözümlerimiz ile geri dönüÅŸüm alanında öncülük ederek atık ve metal geri kazanımına yönelik ayıklama teknolojileri ve makineleri sunuyoruz. 50 yılı aÅŸkın deneyimimizle dünya çapında 100 ülkede 10.000'den fazla ayıklama sisteminin kurulumunu gerçekleÅŸtirdik. Geri dönüÅŸüm ÅŸirketlerine geliÅŸmiÅŸ sensörlerimizi veya en son yapay zekâ yeniliklerini veya her ikisinin bir kombinasyonunu sunuyoruz. Teknolojilerimiz ve makinelerimizin yanı sıra geri dönüÅŸüm tesislerini, performans ve verimliliklerini en üst düzeye çıkarmaları için en son teknolojiye sahip teknik destek, yerel servis ekipleri ve veriye dayalı gerçek zamanlı optimizasyonlarla destekliyoruz. ÖrneÄŸin Türkiye'deki birçok tesisin makinelerimizi tercih etmesinin en önemli nedenlerinden biri, teknolojilerimizin yanı sıra yerel olarak güçlü satış sonrası servis desteÄŸimizdir.
TOMRA sensör tabanlı ayıklama makinelerimiz, atık, ahÅŸap veya metal ayıklama gibi çeÅŸitli geri dönüÅŸüm alanlarında kullanılıyor. Metal geri dönüÅŸüm sektöründe en yoÄŸun uygulamalarımız arasında alüminyum geri dönüÅŸümü yer alıyor.

MM- Kısaca TOMRA olarak alüminyum geri dönüÅŸümünde sunduÄŸunuz çözümlerden bahsedebilir misiniz?
Ar-Ge yatırımlarımız sayesinde ikincil alüminyumun nihai üründe kullanım oranlarının artırılması konusunda en ileri teknolojileri, ÅŸirket bünyemizde geliÅŸtiriyor ve uygulamaya geçiriyoruz. Döküm, dövme, levha alüminyumların en ileri düzeyde ayrıştırılması veya fırına hazır alüminyum üretimi çerçevesinde geri dönüÅŸüm ve iÅŸleme alanında uzun geçmiÅŸe dayalı bir mirasa sahibiz.
Ekipmanlarımız, alüminyum ve alüminyum alaşımlarını ağır metallerden etkin bir ÅŸekilde ayırarak istenmeyen malzemelerin alüminyum hurdasından ayrıştırılmasını saÄŸlıyor. Ayrıca istenirse alüminyum hurdalarının alaşımlarına göre ayıklanmasına da olanak tanıyor. TOMRA ile ayıklama yapılırken, ayıklanan kısım, alaşım kalitesinden ödün vermeden nihai üründe kullanılabiliyor. Ä°stenirse hedeflenen alaşımı temizlenmiÅŸ alüminyumdan da ayırabiliyoruz. Sensörlerimiz, uygulamalarımız, yazılımımız ve daha fazlası, müÅŸterilerimizin en son teknolojiye güvenebilmelerini saÄŸlamak için ÅŸirket bünyemizde geliÅŸtiriliyor. Sektör de bunu takdir ediyor ve dünyanın birçok ülkesinde en büyük alüminyum üreticileri, TOMRA'yı tercih ediyor.

MM- Global metal geri dönüÅŸüm sektörü içinde Alüminyum’un payı ile ilgili kısaca bilgi verebilir misiniz? 
Son yıllarda küresel anlamda alüminyum sektöründe dikkat çekici bir ivme görüyoruz. 2023 yılı birincil alüminyum üretimi 2022 yılına göre %3,1 artış ile 70,6 milyon ton olarak gerçekleÅŸmiÅŸ, geri dönüÅŸüm ile birlikte küresel alüminyum talebi 110 milyon ton olmuÅŸtur. Tahminler, 2050 yılına gelindiÄŸinde küresel alüminyum talebinin 240 ila 335 milyon ton arasına ulaÅŸacağını ve yıllık büyüme oranlarının %4,2'ye kadar çıkacağını gösteriyor. Talep artışının en az yüzde 50'sinin geri dönüÅŸüm sektörü tarafından karşılanacağı öngörülüyor.   Aynı paralelde 2022 yılında AB’de toplam 5.1 milyon ton olarak gerçekleşen geri dönüşüm miktarının yine 2050’ye kadar 8.6 milyon tona ulaşması hedefleniyor.  
Alüminyum, hafifliÄŸi, dayanıklılığı, koruyuculuÄŸu, geri dönüÅŸtürülebilir olması nedenleriyle birçok endüstride yaygın olarak kullanılıyor. Alüminyum, geri dönüÅŸtürüldüÄŸünde orijinal kalitesini kaybetmeden defalarca yeniden kullanılabiliyor. Halihazırda dünyada üretilen alüminyumun yüzde 75’i halen kullanılıyor. Geri dönüÅŸtürülmüÅŸ alüminyum ile üretim yapılırken harcanan enerji, birincil alüminyum ile üretim yaparken harcanan enerjinin sadece %5’i kadar oluyor. Bu da hem ekonomik hem de çevresel açıdan avantaj saÄŸlıyor. Dolayısıyla geri dönüÅŸüm firmaları, hurda temizleme/ayıklama hatlarına yatırımlarını yapıp en üst kalitede, birincil malzeme benzeri alüminyum elde etmeyi hedefliyor. Sürdürülebilirlik politikaları gereÄŸi son yıllarda geri dönüÅŸüm içeriÄŸine önem veren uygulamaları hemen hemen her sektörde görüyoruz. Otomotiv, yapı & inÅŸaat ve tüketici ürünleri bu sektörlerin başında geliyor. Geri dönüÅŸtürülmüÅŸ alüminyum, inÅŸaat, otomotiv, tüketici ürünleri ve ambalaj sektörlerinde yüksek talep görüyor. 

MM- Sizce Türkiye, alüminyum geri dönüÅŸüm alanında nerede duruyor? 
Genel olarak bakıldığında geri dönüÅŸüm, Türkiye'de hızla geliÅŸen bir sektör. Alüminyum geri dönüÅŸümü de uzun yıllardır faaliyet gösteren firmalarla köklü bir alan. Dünyaya paralel olarak hızla geliÅŸiyor ama özellikle alüminyum hurdalarının nitelikli ayıklanması noktasında daha kat edecek çok yolumuz var. 
Türkiye, mamul ve yarı mamul alüminyum ürünlerin temel hammaddesi olan iÅŸlenmemiş alüminyumda büyük ölçüde dışa bağımlı ve ülkemizdeki birincil alüminyum kullanımının %95’i ithal ediliyor. Öte yandan 2023 yılında alüminyum mamul ve yarı mamul ihracatımız, 5,3 Milyar dolar olarak gerçekleşti.  Bu doÄŸrultuda iÅŸlenmemiÅŸ alüminyum tüketimimiz, ihracatla birlikte artmaya devam ediyor. 
Bu arada ihracatımızın miktar olarak %64’ü AB ülkelerine yapıldığını da göz önünde bulundurursak Avrupa’nın alüminyum mamul ve yarı mamul ürünlerinde geri dönüÅŸüm içeriÄŸi talebi de ülkemizde geri dönüÅŸüm yatırımlarının artmasına neden oluyor. Son yıllarda ikincil alüminyumun Türkiye alüminyum piyasasına girişlerinin arttığı ve geri dönüşümün ülkemizde daha da büyüyerek güçlendiği görülüyor. 
Bu baÄŸlamda dünya çapında ortaya çıkan yüksek kaliteli ve geri dönüÅŸtürülmüÅŸ içerikli ürün trendine ayak uydurabilmek için Türkiye'de optik yöntemler kullanan dökümhane ve ayıklama hatlarına yapılan yatırımlar her geçen gün artıyor. En büyük trendin alüminyum profil alanında olduÄŸunu net olarak söyleyebiliriz. Alüminyum profil sektörünü, sert alaşımlı alüminyum sektörü takip ediyor. 

MM- Alüminyum geri dönüÅŸümün süreçleri hakkında bilgi verebilir misiniz? Sensör bazlı ayıklama makineleri (X-RAY, LIBS vb) hangi aÅŸamada kullanılıyor?
Elbette. Alüminyumun geri dönüÅŸüm süreci çeÅŸitli adımları içeriyor. Bir geri dönüÅŸüm tesisi veya dökümhaneye gelen alüminyum hurda (Profil, levha ve alüminyum içecek ambalaj hurdaları vb), önce kırma ve eleme iÅŸlemlerinden geçiyor. Sonra demirli metaller gibi yüksek demir içeriÄŸine sahip metaller, genellikle manyetik ayıklayıcı ile alınıyor, daha sonra eddy current ile içerisindeki plastik, demir olmayan metaller, kablo, cam, aÄŸaç parçaları gibi maddeler ayıklanıyor. Bu aÅŸamadan sonra elimizde çoÄŸunluÄŸunu alüminyumun oluÅŸturduÄŸu ancak içerisinde zamak, bakır, pirinç gibi son üründe çok sınırlı olarak istenen hatta bazen de istenmeyen demir dışı metallerin de bulunduÄŸu bir hurda grubu kalıyor. 
Bu nokta, ayıklama makinelerinin devreye girip deÄŸerini kanıtladığı aÅŸamadır. X-ray iletim sensörü yardımıyla bu karışımdaki ağır metalleri ve istenirse alüminyumdaki bazı grupları, istenen son ürüne göre ayırabiliyoruz. Buna ek olarak en yeni TOMRA teknolojisine sahip AUTOSORT™ PULSE makinemizle aynı zamanda alüminyum da alaşıma göre sınıflandırılabiliyor.
Size gerçekçi bir örnek vereyim:  Alüminyum profil üretimi için biyet üreten bir dökümhane. Operatörleri, tüm ağır metalleri, çinko alaşımlarını, 2XXX veya 7XXX gibi sert seri alüminyumu, dökme alüminyumu ve yüksek demir içeriÄŸine sahip alüminyumu, yumuÅŸak seri alüminyumdan (1XXX, 5XXX veya 6XXX) ayıklamak için X RAY sensörü tabanlı ayıklama makinelerini kullanabiliyor. 
Yeni ve çığır açan nokta ise artık bu ayrılmış yumuÅŸak seri alüminyumu alaşımlarına göre daha fazla sınıflandırmanın da mümkün olması. Sadece yakın zamanda piyasaya sürülen dinamik LIBS çözümümüz, AUTOSORT™ PULSE gibi en geliÅŸmiÅŸ teknolojiler bunu baÅŸarabilir. Bu teknolojiler ile  sektörün standartlarını yeniden tanımladığımızı söyleyebiliriz.

MM- Alüminyum geri dönüÅŸüm endüstrisinde nasıl zorluklarla karşılaşılıyor? TOMRA olarak bu zorlukların hangilerine ve nasıl çözüm getiriyorsunuz?
Alüminyum geri dönüÅŸüm endüstrisindeki en önemli zorluk, girdi malzemenin hiçbir zaman sabit kalitede olmaması ancak çıktı malzemenin kalitesinin hep bir standartta olma zorunluluÄŸudur. Sensör bazlı teknolojiler kullanılmadığında istenmeyen metallerin ve alüminyum alaşımların, hurdadan gereken düzeyde ayıklanamayarak sıvı metale karışıması nedeniyle  üretim kaybı yaÅŸanabiliyor. Bu üretim kaybını en aza indirgemek adına birincil malzemeler eklenerek alaşım düzeltilmeye çalışıyor. Bu da maliyetleri artıran ve girdi hurda çeÅŸitliliÄŸini kısıtlayan bir durum oluÅŸturuyor. 
TOMRA'da uzmanlarımız, bu zorluÄŸu fırsata dönüÅŸtürmek için geliÅŸmiÅŸ sensör, ikili iÅŸleme teknolojisi, geliÅŸmiÅŸ yazılım, derin öÄŸrenme ve yapay zeka gibi teknolojiler geliÅŸtirdi. Böylece saflık düzeyini ve ürün kalitesini önemli ölçüde iyileÅŸtirmek ve iÅŸletim maliyetlerini azaltmak mümkün oluyor. Profiller, levhalar ve alüminyum içecek ambalajları, kendi alaşımlarıyla deÄŸerlendirilip geri dönüÅŸtürülebiliyor. Bu yolla saf hurda israfının önüne geçilebiliyor ve hurdanın kalitesi güvence altına alınarak yüksek verimlilik, kalite ve tonajda ayıklama saÄŸlanıyor. 
Global verilere göre ikincil alüminyum ürünlerini optik ayıklama makineleri ile ayıklayan bir tesis, ürettiÄŸi ikincil alüminyum ürünün minimum yüzde 50 ila maksimum yüzde 90’ını hurdadan elde ederken, optik ayıklama makinesi kullanmayan bir tesiste bu oranlar, sadece yüzde 20-30 civarında kalıyor. Bence bu rakamlar, aslında herÅŸeyi ortaya koyuyor. 

MM-Özellikle alüminyum sektöründe sunmuÅŸ olduÄŸunuz ürün, teknoloji ve hizmetleriniz hakkında bilgi verir misiniz?
Alüminyum segmentinde, X-TRACT™ ve FINDER™ makinelerimiz halihazırda yaygın olarak kullanılıyor ve en genç yenilikçimiz AUTOSORT™ PULSE, pazarda büyük ilgi görüyor. Ayrıca ağır metallerin kendi aralarında ayıklanması talep ediliyorsa COMBISENSE™ makinamız bu konuda müÅŸterilerimize çözüm sunuyor. 
• X-TRACT™, sektördeki amiral gemi olan makinemiz. 2022 yılında sunulan X-ray sensör teknolojisi ile çalışarak istenmeyen ağır metallerin, ataÅŸmanlı alüminyumun ve alüminyum içindeki yüksek alaşımlı malzemelerin doÄŸru ÅŸekilde ayıklanmasını saÄŸlıyor.
• AUTOSORT™ PULSE, yıllar süren yoÄŸun ARGE sürecinin ardından 2023 yılında lansmanı yapılan ve TOMRA tarafından geliÅŸtirilmiÅŸ patentli Dinamik LIBS teknolojisiyle alüminyumun alaşım veya alaşım grubuna göre yüksek verimli ÅŸekilde ayıklanmasını saÄŸlıyor. 
• FINDER™ ürünümüz, hatta bulunan Eddy Current ayıklayıcıda ayıklanan plastik, cam, aÄŸaç gibi parçaların içinde kalan metalleri ya da içinde bakır bulunan kabloları bulup ayıklayan çözümümüzdür.
• Ve son olarak COMBISENSE™ ürünümüz, özellikle elektronik atıklar ve ömrünü tamamlamış araçlar gibi uygulamalarda alüminyumun içerisinden ayıklanan ağır metallerin ayrılmasını kolaylaÅŸtırarak ağır metallerin kendi içinde daha fazla ayıklanmasına olanak tanıyor.

MM- TOMRA’nın X-TRACT™ ve AUTOSORT™ PULSE makinelerinin özellikleri ve sunduÄŸu katkılar ile ilgili biraz bilgi alabilir miyiz? 
TOMRA’nın X-TRACT™ ve yeni AUTOSORT™ PULSE ayıklama makineleri, düÅŸük karbonlu alüminyum üretimi için yüksek kalitede alaşım fraksiyonları saÄŸladığından, çok çeÅŸitli alüminyum uygulamalarında geri dönüÅŸtürülmüÅŸ içeriÄŸin artırılmasına destek oluyor. Yani hem enerji tüketimini hem de birincil malzemelerin kullanımını azaltmak için geri dönüÅŸüm oranlarını artırmaya çalışan metal sektörü için bir çözüm ortağı oluyoruz.  
TOMRA’nın X-TRACT™ makinesi, farklı yoÄŸunluk seviyelerindeki metal malzemeleri ayıklayabilen x-ray teknolojisine dayalı çalışıyor. Özgül ağırlık datasına göre ayıklama gerçekleÅŸtiren X-TRACT™, alüminyum hurdaların içerisindeki istenmeyen maddelerin yüksek verimlilikte ayıklanmasını saÄŸlıyor. Hedeflenen özgül ağırlıktaki alüminyumdan ağır metaller, alüminyum-plastik bileÅŸimler, çinko, magnezyum gibi istenmeyen malzemeleri ayırarak 8-120 mm'lik boyut yelpazesinde fırına hazır ürünler oluÅŸturuyor. 
Öte yandan alüminyum hurdası, birden fazla alaşım fraksiyonundan oluÅŸuyor. ÖrneÄŸin genellikle otomotiv sektörünün tercihi olan 5xxx serisi veya profil üreticilerinin tercihi olan 6xxx serisi alüminyum alaşımlarını kaliteyi koruyarak geri dönüÅŸtürmek için söz konusu alaşım sınıfının hurdanın içinden ayıklanması gerekiyor. Bu, yalnızca Dinamik LIBS gibi en geliÅŸmiÅŸ teknolojilerle mümkün oluyor. Yeni makinemiz AUTOSORT™ PULSE, geri dönüÅŸüm profesyonellerinin alüminyumu alaşım sınıflarına göre ayıklayabilmelerini, döküme hazır ürünler üretmelerini ve bunu yüksek verimle yapmalarını saÄŸlıyor. Üstelik baÅŸarısı sahada kanıtlanmıştır: Çok sayıda malzeme testi, yüzde 95 ve daha yüksek saflık seviyelerini göstermiÅŸtir. Makine, üretim sonrası hurdaları ayıkladıktan sonra hem 5xxx serisinde hem de 6xxx akışlarında bu saflık seviyelerine tutarlı bir ÅŸekilde ulaşıyor. 

Daha fazla bilgi için TIKLAYIN